Melk goed voor elk?

Glazen melk, wie is er niet groot mee geworden? Maar waarom drinken we eigenlijk melk?
In de jaren 30 was er een groot melkoverschot. Tegelijkertijd was er een recessie en de boeren hadden werk nodig. Daarom is in 1934 het Nederlandse zuivelbureau opgericht. Dit bureau moest er onder andere voor zorgen dat de Nederlander melk gingen drinken. Wie kent de reclames niet? Melk is goed voor elk en melk is de witte motor! Dit bureau heeft er voor gezorgd dat Nederland massaal aan de melk is gegaan. Verschillende organisaties, met verschillende belangen, blijven er ook nu voor zorgen dat de plek voor zuivel in een gezond voedingspatroon veilig vast wordt gesteld. En ook het Voedingscentrum geeft aan dat we elke dag zo'n 2 a 3 porties zuivel horen te gebruiken.  Een gezonde keuze?

Allergiegevoelig
Veel kinderen en volwassen reageren gevoelig op melk- en zuivelproducten. De arts Frank Oski, hoofd Kindergeneeskunde aan de John Hopkins School of Medicine en auteur van het boek ‘Don’t Drink your Milk’, stelt dat vijftig procent van alle schoolkinderen intolerant is voor de eiwitten in koemelk.
Een allergie is vaak duidelijk merkbaar door een heftige reactie (zoals acute diarree) vlak na het eten van zuivelproducten. Maar bij een intolerantie (gevoeligheid) voor zuivelproducten zijn de symptomen lastiger te herkennen. De meest voorkomende klachten zijn:

• Darmklachten: krampen, opgeblazen gevoel, obstipatie
• Huidaandoeningen zoals eczeem, netelroos of psoriasis
• Luchtwegaandoeningen, veel hoesten/niezen, slijmvorming, astma

The bad and the ugly
De eiwitten lactose en caseïne zijn de boosdoeners aan wie we deze vervelende klachten te danken hebben. Geschat wordt zo'n 75% van de wereldbevolking de kampen heeft met een lactoseintolerantie. Lactose is een type eiwit wat voorkomt in alle zuivelproducten, waarbij melk de meeste lactose bevat en harde kazen de minste. Lactose moet worden afgebroken door het eiwit lactase en daar zit vaak het probleem. Na het eerste tot het derde levensjaar vermindert de werking van dit enzym, waardoor het moeilijk(er) wordt om zuivel af te breken in het lichaam en de voedingsstoffen uit zuivel op te nemen.

Bij caseïne gaat het niet zozeer om de afbraak, maar wel om wat het in het lichaam teweeg brengt.  Caseïne zich kan omzetten tot slijm in de maag, darmen en/of luchtwegen.  Het slijm kan problemen met de ademhaling veroorzaken of de opname van voedingstoffen in het lichaam verminderen. De eiwitten van melkproducten bestaan voor ongeveer 80% uit caseïne en het zijn vooral deze enorme hoeveelheden waar het menselijk lichaam niet goed tegen bestand is.

Is zuivel wel noodzakelijk?
Veel mensen ondervinden dus nogal wat problemen met de vertering van zuivel. Hoe komt dit?
Net als granen is ook zuivel pas zo’n 15.000 jaar geleden op het bordje van de mens gekomen. Het kwam in het patroon van onze voorouders niet voor.  Ons lichaam is dus niet goed 'afgesteld' om ten volste gebruik te maken van deze producten waardoor er, naast lactose en caseïne, nog meer haperingen ontstaan:

• Veel mensen hebben te weinig maagzuur om de melkeiwitten te verteren
• Het enzym dat caseïne verteert heeft veel van het mineraal zink nodig. Dit put de voorraad gemakkelijk uit.
• Doordat caseïne slijmvorming geeft en aan o.a. de darmwand blijft plakken, verhindert melk de opname van mineralen uit de voeding.
• We nemen calcium moeilijk op uit koemelk, doordat het te sterk gebonden is.
• De fosfor uit melk nemen we wel goed op, maar het nadeel van fosfor is dat het o.a. calcium aantrekt.
• Om calcium goed te kunnen opnemen uit voeding is de ideale verhouding is 2,5: 1 , wat identiek is aan onze botopbouw. De calcium- magnesium verhouding van melk is 7:1.  Door deze ongunstige verhouding wordt onvoldoende calcium opgenomen, of wordt er veel magnesium aan het lichaam onttrokken om dit wel voor elkaar te krijgen.
• Melk remt de opname van vitamine D. Vitamine D is o..a. nodig om calcium uit de voeding op te nemen.

Botonkalking
Wie goed gelezen heeft ziet dat het drinken van zuivel veel van de vitamine- en mineralen huishouding vraagt en dat de calcium helemaal niet zo makkelijk op te nemen is.
Onze botten bestaan voor een groot deel uit calcium en dit is dan ook de plek waar het lichaam dit mineraal uit haalt wanneer er sprake is van een tekort. Deze en vorige generaties hebben veel melk gedronken en kampen op latere leeftijd met een enorm hoog percentage aan botontkalking. Is zuivel hiervan de boosdoener? Het is opvallend dat botontkalking het meest voorkomt in landen waar consumptie van zuivel juist hoog is. Een onderzoek van de Harvast Medical School, gepubliceerd in American Journal of Public Health, waarbij 120.000 vrouwen gedurende 12 jaren werden gevolgd, toonde aan dat bij vrouwen die minimaal twee glazen melk per dag dronken, 45% meer heupfracturen voorkwamen vergeleken met de andere deelnemers.

Het ene zuivelproduct is het andere niet
Bij intoleranties wordt op het ene zuivelproduct beter gereageerd dan op het andere. Zoals yoghurt bijvoorbeeld. Yoghurt is een gefermenteerd zuivelproduct (bewerkt door bacteriën) dat bij een goede kwaliteit rijk is aan goede melkzuurbacteriën. Deze bacteriën (probiotica) bezitten de eigenschap te zorgen voor een juiste zuurgraad en houden daarmee de darmen gezond.
Ook op geitenzuivel reageert het lichaam vaak beter. Qua samenstelling van de aminozuren (eiwitten) lijkt de zuivel van geit meer op de menselijke lichaamsopbouw. Geitenmelk benadert ook meer het eiwitprofiel van moedermelk dan koemelk. Caseïne komt niet voor in geitenzuivel (wel lactose) en daarnaast heeft geitenzuivel gemakkelijk afbreekbare vetzuurketens in tegenstelling tot koezuivel.

Alternatieven
Yoghurt en geitenzuivel kunnen dus alternatieven zijn voor koemelk, maar eigenlijk hebben wij zuivel niet nodig. Ons lichaam is in staat om de vitamines en mineralen in zuivel ook uit andere voedingsmiddelen te halen.  Gepasteuriseerde zuivel doodt bovendien 50% van de vitaminen.
Het Voedingscentrum waarschuwt voor het weglaten van zuivel uit het voedingspatroon: 'melk kan je niet 1 op 1 vervangen door een ander product.' Dit klopt. Maar kritisch bekeken is er geen enkel product één of één te vervangen door een ander. Het gaat om de totaliteit aan voedingsstoffen die je op een dag binnenkrijgt.  En dan zijn die 2 glazen melk/zuivel prima te vervangen. Door bijvoorbeeld:

• Noten, vooral amandelen
• Donkergroene groentes, vooral broccoli en boerenkool
• Vis, vooral sardines
• Zaden en pitten, vooral sesamzaad
• Cacao
• Eieren
• Peulvruchten
• Quinoa

Let wel op:  Wie de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 1000 mg per dag wil halen, moet bewust veel calciumrijke producten zoals hierboven eten. Met veel groenten (het liefst bij elke maaltijd), noten, eieren en een paar keer per week vis kom je al een heel eind! Het voordeel van deze voedingsmiddelen is dat de calcium veel makkelijker wordt opgenomen dan uit zuivel.
Een handig hulpmiddel is de voedingswaardetabel. Daarmee kan je zien hoeveel calcium er zit in de voeding die je regelmatig eet (naast zuivel) en of je daarmee aan je aanbevolen dagelijkse hoeveelheid komt.

Zie voor meer informatie en wetenschappelijke bronnen: www.melkjekanzonder.nl